Blog


De griepprik werkt niet!

Dick Bijl, oud-huisarts-epidemioloog


Nadat Bert Keizer op vrijdag in Trouw (dat is het derde artikel in dit bericht) had geschreven dat de griepprik niet werkt, werden hierover diverse brieven gepubliceerd. Bijzonder vond ik ook dat deze brieven gericht waren tegen Bert Keizer en niet tegen mij. Bert Keizer citeerde namelijk uitspraken uit mijn nieuwe boek Griep – prikken, slikken of heel voorzichtig nietsdoen.

In dat boek beschrijf ik hoe de adviezen over de griepprik tot stand zijn gekomen door artsen met conflicterende belangen met de farmaceutische en vaccinindustrie. Ook beschrijf ik daarin dat er in de top van het ministerie van VWS geen inhoudelijke deskundigheid aanwezig is waardoor lobbywerk daar zeer effectief is.

Een van de briefschrijvers is de heer Knottnerus (dat is het tweede artikel in dit bericht) die als toenmalig voorzitter van de Gezondheidsraad onder meer de leeftijdsgrens voor de griepprik voor gezonde volwassenen heeft verlaagd van 65 naar 60 jaar. En dat deed hij op basis van zijn eigen onderzoek in Nederlandse huisartsenpraktijken. In zijn brief schrijft hij dat de wereldwijde organisatie Cochrane aan zijn onderzoek de hoogst mogelijke kwaliteitswaardering heeft toegekend. Dat kan hij zomaar schrijven, terwijl hij belangrijke andere steekhoudende argumenten niet noemt. Zo wordt zijn onderzoek weliswaar opgenomen in het Cochrane-overzicht, maar ondanks dat hijzelf tot positieve conclusies komt, is de algehele conclusie van Cochrane dat de griepprik niet werkt omdat het geen complicaties en sterfte voorkomt. In het gerenommeerde Britse medische tijdschrift het British Medical Journal werd het onderzoek van Knottnerus afgedaan als een ‘…sales job…’.

In Griep fileer ik het onderzoek omdat het methodologisch talloze problemen kent. Zo was er geen duidelijke vraagstelling, werden analysen uitgevoerd waarvoor geen grondige en valide redenen waren, was het effect bij ouderen afwezig en omdat zoveel mensen niet aan hun onderzoek meededen was onduidelijk in hoeverre de resultaten konden worden gegeneraliseerd naar de algemene bevolking.

Knottnerus is nog steeds bezig met het verkopen van sales jobs, waarvan ik er twee bespreek. ‘We moeten ook onderkennen dat veel heilzame medicijnen mede dankzij deze industrie beschikbaar kwamen’. Dit sprookje is inmiddels door veel artsen en onderzoekers onderuit gehaald omdat het onjuist is en een marketingtruc is. De meeste nieuwe medicijnen werden ontwikkeld door universitaire onderzoekers en enthousiaste kleine biotechnologiebedrijven. De grote bedrijven namen nieuwe veelbelovende medicijnen over voor een groot bedrag en ontwikkelden deze verder.

Knottnerus vervolgt met ‘En juist nu moeten we met vereende publiek-private krachten effectieve en veilige vaccins ontwikkelen’. Het is al meerdere keren gezegd, maar het is onmogelijk op korte termijn een veilig en werkzaam vaccin te ontwikkelen. Het ontwikkelen en produceren van vaccins was vroeger een overheidstaak maar die heeft dat afgeschoven naar de vaccinindustrie. Ik breng nog even in herinnering dat tijdens de vorige pandemie van de Mexicaanse griep GlaxoSmithKline, de producent van het pandemische influenzavaccin Pandemrix, ernstige bijwerkingen niet heeft gedeeld met het publiek. Overigens wel het Europees Medicijnenbureau EMA, maar die deed er vervolgens niets mee. Tegen GlaxoSmithKline worden wereldwijd nog steeds juridische processen gevoerd. Dit is allemaal in het geheel niet geruststellend voor het publiek.

Ten slotte merk ik nog op dat Cochrane gestopt is met het updaten van hun overzichten over de griepprik omdat overheden en industrieën op grote schaal hebben gefaald in het zichtbaar maken van voor patiënten relevante uitkomsten van griepvaccinaties, namelijk het voorkomen van complicaties en sterfte. Helaas, en dat maakt Knottnerus wederom duidelijk, werd dit alles mogelijk gemaakt door wetenschappelijk falen. Staatssecretaris Blokhuis heeft overigens wel begrepen dat het onderzoek van Knottnerus niet langer als basis van de griepprikadviezen dienen moet, want hij riep mensen van 60 tot 70 jaar op geen griepprik te halen. Duidelijker kan de overheid niet zijn.



********************************************


Opinie Griepprik

De griepprik werkt wél

André Knottnerus 19 oktober 2020


Bert Keizer gelooft er niet in, maar onafhankelijk onderzoek wijst uit dat de griepprik wel degelijk werkt, aldus André Knottnerus, arts-epidemioloog en emeritus hoogleraar huisartsgeneeskunde.

Wie de schoen past, trekke hem aan. Als Bert Keizer (9 oktober) schrijft over het ‘onbewezen nut van het griepvaccin’ en ‘het griepvaccincircus en de rare clowns die daarin optreden’ gaat het ook over mijn onderzoeksgroep. Al in de jaren negentig vroegen wij ons af of jaarlijkse griepvaccinatie wel nuttig was. Daarom deden we een onderzoek bij zestigplussers in huisartspraktijken, onafhankelijk gefinancierd door het toenmalige Preventiefonds. We hielden rekening met het placebo-effect. Tegen onze verwachting in werkte de griepprik: de kans op het krijgen van griep werd gehalveerd. De wereldwijde organisatie Cochrane kent dit onderzoek nog steeds de hoogst mogelijke kwaliteitswaardering toe.

Te midden van vele studies die forse gebreken vertonen worden bevindingen als de onze vaak ‘wegverdund’ in de algehele conclusie dat het totaal aan onderzoek van lage kwaliteit is. Sommigen denken zelfs dat er geen bewijs is dat de griepprik werkt. Maar het valt niet te ontkennen dat griepvaccinatie bij ouderen een belangrijk deel van de griepgevallen kan voorkomen. Nu des te belangrijker, omdat er rekening mee moet worden gehouden dat een gecombineerde griep- en corona-­infectie voor ouderen en kwetsbaren extra ernstig kan uitpakken en dat het samenkomen van twee epidemieën de zorg extra kan belasten.

Als vaccinatie de kans op griep vermindert, is aannemelijk dat ook het risico op ernstige complicaties en sterfte door griep afneemt. Maar rechtstreeks onderzocht in placebogecontroleerd onderzoek is dat niet. Zulk onderzoek zou deelname van honderdduizenden mensen vereisen, idealiter over meerdere jaren verspreid, want de effectiviteit kan over seizoenen variëren. De vraag is wel of dat gegeven de bestaande kennis over het effect van het vaccin nog ethisch en methodologisch verantwoord kan gebeuren. Ook degenen die al jaren op zo’n onderzoek aandringen voerden dit nooit uit.

Ontkenners

Hoe dan ook, te midden van de oplaaiende coronapandemie moeten we werken met wat het wél verrichte onderzoek opleverde, namelijk dat griepvaccinatie een belangrijk deel van de griepgevallen kan voorkomen. Dat nog eens te benadrukken is te meer van belang omdat de vaccinatiegraad in risicogroepen mede onder invloed van ontkenners van de effectiviteit van griepvaccinatie de laatste 15 jaar is teruggelopen van 75 tot zo’n 50 procent.

Evenals Keizer sta ik kritisch tegenover de regelmatig dubieuze handel en wandel van de farmaceutische industrie. Daarop moeten we scherp blijven. Maar we moeten ook onderkennen dat veel heilzame medicijnen mede dankzij deze industrie – waarin ik overigens geen belang heb noch had – beschikbaar kwamen. En juist nu moeten we met vereende publiek-private krachten effectieve en veilige coronavaccins realiseren.

Volgens Keizer gelooft ongeveer 75 procent van de huisartsen niet in de werkzaamheid van de griepprik, maar hij noemt hiervoor geen bron. In een recent gepubliceerd onderzoek kreeg onze groep een ander resultaat: 72 procent van de deelnemende huisartsen nam zelf de griepprik. De mediane schatting van deze huisartsen van de effectiviteit van vaccinatie in het voorkomen van griep bij ouderen was 60 procent. Wel zien de meesten graag beter onderzoek naar de effecten op ziekenhuisopname en sterfte.

Keizer veronderstelt dat huisartsen griepvaccinatie aanbieden omdat anders, mocht een ongevaccineerd iemand overlijden, de nabestaanden de dokter kunnen verwijten niet volgens geldend medisch inzicht gehandeld te hebben, en omdat er geld mee te verdienen is. Dat doet geen recht aan alle inspanningen van huisartsen en hun praktijkteams om ook dit jaar weer voor de gezondheid van ouderen en kwetsbaren te zorgen. Dat daar een vergoeding tegenover staat, kan ik begrijpen. We denken toch ook niet dat een columnist die iedere week een stukje inlevert het alleen voor het geld doet en niet gelooft in wat hij schrijft?



**********************************************************************

Column Bert Keizer. Bert Keizer is filosoof en arts bij het Expertisecentrum Euthanasie.

Een vervelend aspect van alle discussies over het griepvaccin: er zitten harde schreeuwers aan tafel. 2 oktober 2020



De ontmaskering van de griepprik, ik denk dat je het wel zo kunt noemen, begon in 2011 door Dick Bijl epidemioloog en toen hoofdredacteur van het Geneesmiddelenbulletin, onafhankelijke informatiebron over de werking van geneesmiddelen. Bijl toonde aan dat de effectiviteit van de griepprik onbewezen was. En dat is nog steeds het geval. Een vervelend aspect van alle discussies over het griepvaccin is dat er harde schreeuwers aan tafel zitten die niet geïnteresseerd zijn in wetenschappelijk onderzoek maar die het spul gewoon willen verkopen. Dat lukt uitstekend, elk jaar halen miljoenen Nederlanders braaf hun griepprik.

Dick Bijl heeft de moed niet opgegeven, want hij kwam deze week met zijn boek ‘Griep, prikken, slikken of heel voorzichtig niets doen?’ Ik weet niet of dat een belangenverstrengeling is, maar ik schreef het voorwoord en ik autoplagieer daaruit: ‘Bijl komt in zijn boek tot een goed onderbouwde afwijzing van wat er op dit moment in ons land wordt verkondigd over griepremmers en het griepvaccin. De Gezondheidsraad, het ministerie van VWS, het RIVM, het Nederlands Huisartsen Genootschap en de Koninklijke Maatschappij ter bevordering van de Geneeskunst, ze krijgen hier allemaal bijles over een aspect van volksgezondheid waarover zij zich met een zekere volharding steeds weer onjuist laten informeren.’

En toen las ik in Trouw van 25 september een artikel onder de titel: ‘Een griepje is toch niet zo onschuldig’. Daarin wordt nogal wat beweerd: huisartsen weten onvoldoende van griep, met name over de negatieve effecten en de lange termijngevolgen. Ze weten niet dat griep tot hartinfarcten en beroerten kan leiden. Het wordt nog erger: mensen met diabetes, longziekten en hartaandoeningen hebben een zes keer hogere kans op een hartinfarct, ook als ze de griep achter de rug hebben. Het wordt nóg erger: griep kan leiden tot problemen met het ademhalingsstelsel, het hart- en vaatstelsel, het spierstelsel en de nieren. En het aller-allerergste is dat de meeste Nederlandse huisartsen dit niet weten.

Dit zijn de schreeuwers

Nou schat ik mezelf in als een nuchtere zeventiger die zich niet gauw gek laat maken, die elk jaar trots zijn griepvaccinatie weigert, maar toen ik dit las dacht ik: ik ga er twéé halen dit jaar! Ik wil geen hartinfarct, geen beroerte en geen beschadiging van al mijn stelsels: spier, nier, ademhaling of vaat. Wel fijn dat het zenuwstelsel niet wordt aangetast, hoewel, dat is misschien nog niet onderzocht. Je zult zien dat je ook nog hartstikke dement wordt zonder griepprik.

Ik belde collega R. om raad. Ik las hem de ellende voor en hij barstte in lachen uit. ‘Kijk nou eens even goed waar al deze lulkoek vandaan komt en bel dan maar weer.’

Bij rustige herlezing zie ik dat het gaat om een op 24 september gepresenteerde analyse onder de titel ‘Grieponderzoek’. De gegevens komen uit een peiling uitgevoerd door geneesmiddelenfabrikant Sanofi Pasteur in samenwerking met onder meer de Nederlandse Influenza Stichting (NIS). Ik lees op hun website: ‘De NIS ontving in 2018 een startsubsidie van HollandBio. In 2019 wordt de NIS [sic] gesponsord door Mylan, Sanofi, Seqirus en GSK.’

Aha! Dit zijn de schreeuwers aan tafel. In de laboratoria van deze pillenverkopers werken denk ik heel erg vriendelijke onderzoekers die niets liever willen dan iets goeds ontdekken voor de mensheid. Maar de verkoopafdelingen van deze firma’s voeren een beleid dat veel cynischer is dan je voor mogelijk houdt. GSK kreeg ooit een boete wegens wangedrag in marketing van 3,1 miljard dollar. Hun reactie was: zeg maar waar we het moeten storten. Ze zijn volstrekt ongrijpbaar en handelen daar naar. De tekst van het bericht bestaat alleen maar uit kreten, onder verwijzing naar die dubieuze peiling. Ook op de website wordt nergens wetenschappelijk onderzoek vermeld. Maakt niet uit, want ‘er worden naar verwachting 3,5 miljoen griepprikken gezet’.

Wat ik niet begrijp, is hoe een journalist voor dit karretje kwam te draven. Iedereen weet dat je een peiling verricht door een grote farmaceutische firma over de noodzaak van hun eigen producten meteen, maar dan ook ogenblikkelijk, in de vuilnisbak moet gooien. Ik verwijs naar de vernietigende boeken van Peter Gøtzsche voor nadere bewijsvoering. Overigens ben ik bereid zelf de vuilnisbak in te springen als iemand kan aantonen dat die ‘Griepanalyse’ een redelijk wetenschappelijk gehalte heeft.


Nieuw middel tegen Alzheimer?

Afgelopen week was er in Pauw aandacht voor een nieuw medicijn, aducanumab, tegen de ziekte van Alzheimer. De door fabrikant Biogen betaalde adviseur Scheltens mocht ongehinderd een reclame- en marketingboodschap over dit middel via de publieke omroep verspreiden. Kritische vragen bleven achterwege, net zoals enkele jaren daarvoor toen Scheltens in onder meer De wereld draait door eenzelfde jubelverhaal over het drankje Souvenaid mocht vertellen. Dat middel heeft geen enkele werkzaamheid.

Dan doen onze zuiderburen het toch een stuk genuanceerder, zij laten ook critici aan het woord, waardoor de lezer het nieuws in een breder perspectief kan plaatsen. In EOS-magazine mocht ik bijvoorbeeld een aantal onbelichte aspecten verwoorden, zie https://www.eoswetenschap.eu/gezondheid/mogelijke-doorbraak-alzheimeronderzoek